Phân loại trầm hương

Phân loại trầm hương

Trầm hương là phần gỗ của cây dó nhiễm dầu. Một số lòai dó (Aquilaria), thuộc họ trầm (Thymelaeae) trong quá trình sinh trưởng, do những tác động nào đó, tạo sự phản ứng tương tác, lâu ngày trong cây tích tụ một chất dạng dầu, rồi lan dần ra, làm biến đổi các phân tử gỗ, tạo nên nhiều màu sắc (nâu, xám, chàm, đen, … ), nhiều tính chất (cứng, mềm, dẻo, dòn …), nhiều mùi vị (thơm, đắng, cay, chua, ngọt, … ), nhiều hình dáng (tròn, xoắn, dẹp, dài, … ), ở nhiều vị trí (thân, cành, rễ) trong cây dó. Đó là trầm hương , có tên giao dịch thương mại Quốc tế  Agarwood.
Đặc điểm nổi bật của trầm hương là tỏa hương thơm đặc biệt lúc đốt. Căn cứ mức độ nhiễm dầu, màu sắc, hương vị, hình dáng, trọng lượng, xuất xứ … mà trầm hương có các tên gọi khác nhau như: Trầm mắt tử, trầm mắt đảo, trầm bọ sánh, trầm bông, trầm da báo, trầm điệp lá, trầm điệp trai, trầm kiến xanh, trầm kiến lọn, trầm rục, trầm sanh … Theo phẩm cấp, trầm hương được xếp thành 3 hạng, mỗi hạng chia thành nhiều loại, mỗi loại có thể phân thành một số thứ loại.

Hạng nhất là kỳ nam hay còn gọi là kỳ: Là loại trầm hương có phẩm cấp cao nhất, cho nhiều dầu (các phân tử gỗ đã nhiễm dầu hầu như trọn vẹn), khi nếm có đủ vị chua, cay, đắng, ngọt, tỏa mùi thơm tự nhiên, khi đốt hương thơm đặc biệt, khói xanh, bay thẳng và dài lên không trung. Kỳ nam được chia thành 4 loại: Bạch kỳ, thanh kỳ, hùynh kỳ, hắc kỳ. Sách xưa xếp loại kỳ nam: nhất Bạch, nhì Thanh, tam Huỳnh, tứ Hắc. 

Kỳ Nam

 

 

 

 

Bạch kỳ

Thanh kỳ

Huỳnh kỳ

Hắc kỳ

Hạng hai là trầm: Là lọai trầm hương ít dầu hơn kỳ, vị  đắng, hầu hết khi đốt mới tỏa mùi thơm, khói khi đốt màu trắng, bay quanh rồi tan ngay. Theo phẩm cấp, trầm được xếp thành 6 loại, từ 1 đến 6 và trong từng loại được phân theo một số thứ loại (ví như loại 5 thì có 5 yếu, 5 thường, 5 đẹp…). Sách xưa chia trầm hương thành 5 loại: Hoàng lạp trầm, Hoàng trầm, Giác trầm, Tiến hương, Kê cốt hương, trong đó Hoàng lạp trầm là tốt nhất.                                     

Trầm hương thiên nhiên

 

 

Loại I

Loại II

Loại III

 

 

 

Loại IV

Loại V

Loại VI

- Hạng ba là tốc: Tốc có mức nhiễm dầu ít, chủ yếu là từ bên ngòai và xen dài theo thớ gỗ. Có nhiều  lọai tốc, với các tên gọi như: Tốc kiến, tốc đá, tốc cá ngừ, tốc hương, tốc lọn, tốc dây, tốc đĩa… Nhưng có thể xếp các dạng tốc thành 4 nhóm: Tốc đĩa, tốc dây, tốc hương, tốc pi. Trong 4 nhóm tốc trên, thì tốc đĩa được đánh giá cao hơn về chất lượng. Tuy nhiên, việc xếp nhóm tốc không nhất thiết theo thứ bật trên.

Tốc thiên nhiên

 

 

 

 

 

Đến nay chưa có văn bản chính thức của cơ quan Nhà nước hay của các tổ chức khác, quy định về tiêu chuẩn phân loại, đánh giá phẩm cấp trầm hương. Theo TS Lê Công Kiệt, tiêu chuẩn đánh giá trầm hương thường đựa vào : Nguyên xứ, cường độ, loại hương, hình thù, kích cở, màu sắc, trọng lượng, tỷ trọng, độ tinh khiết và loài cây dó tạo ra trầm hương. Trong giao dịch mua bán, việc phân loại trầm hương ở nước ta, phần lớn dựa vào cảm nhận, kinh nghiệm, đồng thuận giữa các bên, thông qua hành vi trực tiếp của con người như nhìn, sờ, gọt, đốt, nếm, ngửi…